Soạn văn 7 bài Người thầy đầu tiên

“Quê hương nếu ai không nhớ/Sẽ không lớn nổi thành người”… Dù xa đến đâu, ở phương trời nào hẳn lòng mỗi người vẫn sẽ không bao giờ nguôi nỗi nhớ những thân thuộc nơi quê nhà. Quê hương nơi có mẹ cha, nơi có tuổi thơ trong trẻo hồn nhiên, nơi có những kí ức tuyệt đẹp mà tâm hồn ta lắng đọng hơn mỗi khi nghĩ về. Người thầy đầu tiên của tác giả Ai-ma-tốp là một mảnh kí ức ắp đầy những yêu thương, nuôi dưỡng tâm hồn những đứa trẻ nơi ngôi làng Ku-ku-rêu. Trở về Cội nguồn yêu thương, cùng TruongPhuong.com khám phá tác phẩm này của chương trình Ngữ văn 7 Kết nối tri thức với cuộc sống nhé!

1. Trước khi đọc

Hãy kể ngắn gọn về một thầy, cô giáo mà em đặc biệt yêu quý

Gợi ý:

– HS kể chân thực về người thầy, cô giáo mà em yêu quý (thầy, cô ở Tiểu học hoặc THCS).

2. Trong khi đọc

Nhận biết: Người kể chuyện ở đây phần là ai?

Gợi ý:

– HS xác định: người kể chuyện xưng tôi (là tác giả – một nhân vật trong câu chuyện).

– HS nhận biết qua chi tiết: Tôi định bụng về sẽ dạo quanh, ngắm cảnh và vẽ ít bức ký họa => Người kể chuyện là một họa sĩ.

Theo dõi: Sự thay đổi nhân vật người kể chuyện

Gợi ý:

– Phần 1: Người kể chuyện là tác giả – họa sĩ.

– Phần 2: Người kể chuyện là An-tư-nai (Người đã nhờ họa sĩ kể lại câu chuyện).

Nhận biết: Người kể chuyện ở phần (4) là ai?

Gợi ý:

– Người kể chuyện ở phần (4) là người kể chuyện ở phần (1) – tác giả – họa sĩ.

Suy luận: Người kể chuyện băn khoăn, trăn trở về điều gì?

– HS đọc kĩ đoạn cuối, chú ý câu văn “Lần nào tôi cũng lại thấy rõ ràng bức tranh của tôi chỉ mới là một ý đồ”. Và theo dõi những suy nghĩ, băn khoăn của tác giả để suy luận.

– Người kể chuyện băn khoăn, trăn trở về tác phẩm dở dang của mình, sợ rằng nó sẽ chẳng ra gì hết.

3. Sau khi đọc

Câu hỏi 1: Xác định người kể chuyện và ngôi kể trong từng phần của đoạn trích.

Gợi ý:

Phần	Người kể chuyện	Ngôi kể
Phần (1) và phần (4)	Họa sĩ trẻ – người cùng quê với An-tư-nai	Ngôi thứ nhất
Phần (2) và (3)	An-tư-nai	Ngôi thứ nhất

Câu hỏi 2: Các nhân vật người kể chuyện trong đoạn trích có mối quan hệ như thế nào?

Gợi ý:

– HS dựa vào chú thích của tác phẩm để xác định.

– Mối quan hệ giữa các nhân vật người kể chuyện: Họa sĩ trẻ và An-tư-nai.

+ Hai người kể chuyện (bà An-tư-nai và anh họa sĩ) đều sinh ra, lớn lên ớ làng Ku-ku-rêu, hiện cùng sống ở Mát-xcơ-va và có quen biết nhau. Họ cùng được mời về dự lễ khánh thành ngôi trường mới của quê hương.

+ An tư-nai hẹn với dân làng sẽ ở lại vài ngày nhưng ngay khi buổi lễ kết thúc, bà đã vội vã rời làng, trở lại Mát xcơ-va. Sau đó, bà viết thư cho họa sĩ, kể về “người thầy đầu tiên”, giải thích vì sao mình đột ngột ra đi và nhờ anh kể lại cho dân làng nghe câu chuyện của bà.

Câu hỏi 3: Qua cuộc trò chuyện giữa các bạn nhỏ và thầy Đuy-sen ở phần (2), em hình dung như thế nào về hoàn cảnh sống của An-tư-nai?

Gợi ý:

– HS đọc lại đoạn đối thoại giữa các bạn nhỏ và thầy Đuy-sen, tìm chi tiết có thể giúp HS hình dung về hoàn cảnh sống của An-tư-nai.

– Cụ thể:

+ Hoàn cảnh sống của An-tư-nai rất khó khăn: sống thiếu thốn cả về vật chất và tình cảm, không được chăm sóc, yêu thương (Nếu thím em cho đi thì em sẽ đi, gấu váy thủng để hở một mảng đầu gối, Chị ấy mồ côi ạ, chị ấy ở với chú thím,…).

+ Cuộc sống khắc nghiệt: chịu đựng lạnh giá để đến lớp.

Câu hỏi 4: Em hãy đọc kỹ phần (3) của đoạn trích và trả lời các câu hỏi sau:

a. Hình ảnh thầy Đuy-sen hiện lên qua lời kể, cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật nào?

b. Những chi tiết tiêu biểu nào được nhà văn sử dụng để khắc họa nhân vật thầy Đuy-sen?

c. Khái quát đặc điểm tính cách nhân vật thầy Đuy-sen.

Gợi ý:

Nhân vật thầy Đuy-sen qua lời kể, cảm xúc, suy nghĩ của An-tư-nai
Những chi tiết tiêu biểu	– Chi tiết miêu tả ngôn ngữ đối thoại (trò chuyện, thuyết phục các em nhỏ đi học, động viên, khích lệ An-tư-nai,…). – Chi tiết miêu tả hành động (một mình sửa sang nhà kho cũ thành lớp học, bế các em nhỏ qua suối giữa mùa đông buốt giá, kiên trì dạy chữ cho các em bất chấp hoàn cảnh thiếu thốn, khắc nghiệt, sự đơn độc, mơ ước về một tương lai tươi sáng cho học trò,…). – Chi tiết miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của An-tư-nai về thầy Đuy-sen (cảm nhận về lòng nhân hậu, tình yêu thương của thầy, mong ước thầy là người ruột thịt của mình…).
Khái quát đặc điểm tính cách	– Có mục đích sống cao đẹp, cương nghị, kiên nhẫn, nhân hậu, vị tha,… trong đó, nổi bật nhất là tình cảm yêu thương, hết lòng vì học trò.

Câu hỏi 5: An-tư-nai đã dành cho thầy Đuy-sen tình cảm như thế nào? Nhờ “người thầy đầu tiên” ấy, cuộc đời An-tư-nai đã thay đổi ra sao?

Gợi ý:

– HS đọc lại một số đoạn văn miêu tả suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật An-tư-nai về thầy Đuy sen. Qua đó, có thể thấy An-tư-nai đặc biệt yêu quý, ngưỡng mộ và biết ơn người thầy đầu tiên của mình.

– HS đọc lại chú thích ở SHS, trang 65 và phần (1), (2), (3) của đoạn trích để thấy được: Nhờ thầy Đuy-sen, từ một cô bé mồ côi không biết chữ, ở một vùng quê nghèo khó, lạc hậu, từng bị người thím độc ác bán đi,… An-tư-nai đã có được cơ hội lên thành phố học tập và trở thành một viện sĩ nổi tiếng.

Câu hỏi 6: Ở phần (4), nhân vật họa sĩ đã có những ý tưởng gì cho bức tranh vẽ thầy Đuy-sen? Em ủng hộ ý tưởng nào của họa sĩ?

Gợi ý:

– HS đọc lại phần (4), tóm tắt các ý tưởng của họa sĩ:

+ Vẽ hai cây phong thầy Đuy-sen và An-tư-nai trồng, cùng đứa trẻ với đôi mắt hân hoan nhìn vào cõi xa xăm kì ảo.

+ Vẽ cảnh tượng thầy Đuy-sen bế trẻ em qua con suối mùa đông.

+ Vẽ khoảnh khắc thầy Đuy-sen tiễn An-tư-nai lên tỉnh, sao cho bức tranh ấy diễn được tiếng gọi cất lên từ tâm hồn Đuy-sen mà đến nay An-tư-nai vẫn còn nghe vẳng lại, vang đội mãi trong lòng mỗi người.

– HS chọn một trong 3 ý tưởng trên để nêu lên ý kiến của mình.

Câu hỏi 7: Theo em, cách nhà văn thay đổi kiểu người kể chuyện ở các phần trong đoạn trích có tác dụng gì?

Gợi ý:

– Việc sử dụng hai nhân vật người kể chuyện trong đoạn trích: khiến cho câu chuyện được soi chiếu từ nhiều chiều, trở nên phong phú, hấp dẫn, chứa đựng nhiều ý nghĩa hơn.

4. Viết kết nối với đọc

Em hãy viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) kể lại nội dung của phần (1) hoặc phần (4) văn bản Người thầy đầu tiên bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ ba.

Gợi ý:

– HS liệt kê các sự việc trong phần (1) và (4) để kể lại câu chuyện theo ngôi thứ ba (Người kể chuyện giấu mặt).

– Các sự việc:

Phần 1:

+ Người họa sĩ trẻ nhận được một bức điện từ làng Ku-ku-rêu gửi đến vào đầu mua thu, anh được mời về dự buổi khánh thành ngôi trường mới do nông trường xây dựng.

+ Trong buổi khánh thành ấy, bà viện sĩ An-tư-nai Xu-lai-ma-nô-va cũng được mời đến.

+ Họa sĩ trẻ nghe nói bà đã về đây một hai hôm rồi đi thẳng lên Mát-xcơ-va.

+ Anh cũng nhận được một bức thư bà gửi nhờ anh chia sẻ về câu chuyện của bà, gắn liền với ngôi trường.

Phần 4:

+ Người họa sĩ trẻ đã nghĩ rất nhiều về câu chuyện của bà An-tư-nai.

+ Anh ấy muốn vẽ một bức tranh về câu chuyện của bà với thầy Đuy-sen.

+ Và nhiều ý tưởng đã xuất hiện trong đầu anh.

+ Đó có thể là hình ảnh hai cây phong, hay là bà An-tư-nai khi còn nhỏ đã trèo lên cây phong và mơ mộng thế nào.

+ Hoặc anh sẽ đặt tên bức tranh là “Người thầy đầu tiên”, trong đó có cảnh thầy Đuy-sen bế các bạn nhỏ qua suối mà bên cạnh là đám nhà giàu đang chế giễu ông hay cảnh thầy tiễn An-tư-nai lên tỉnh học.

+ Bức tranh như thế giống như tiếng gọi của thầy Đuy-sen mà đến nay An-tư-nai vẫn còn nghe vẳng lại, sẽ vang dội mãi trong lòng mỗi người.