Lớp 6
Đã bao giờ trong cuộc sống các bạn vô tình gặp phải một tình huống trớ trêu, hiểm nghèo chưa? Mỗi cái trắc trở ấy được xem như là thử thách lòng người, thử thách cho tình bạn. Qua đó chúng ta cũng nhận ra ai là người tốt với mình, còn ai là kẻ chỉ biết đến bản thân, sống ích kỉ, dối trá. Tìm hiểu hai câu chuyện ngụ ngôn trong văn bản Những tình huống hiểm nghèo, chương trình Ngữ văn 7 Chân trời sáng tạo giúp chúng ta nhận ra Bài học cuộc sống ý nghĩa. HocVanCoTruongPhuong cùng bạn tìm hiểu bài học ấy là gì nhé!
1. Chuẩn bị đọc
Câu hỏi 1: Theo em, một người bạn tốt có những đức tính gì?
Gợi ý trả lời:
– Người bạn tốt là người thân thiện, nhân hậu, tốt bụng, luôn mang đến những điều tốt đẹp cho người khác, biết sẻ chia động viên bạn những lúc bạn gặp khó khăn. Không ghen ghét, đố kị với bạn, luôn tôn trọng, chân thành với bạn.
Câu hỏi 2: Trong trường hợp nào thì một người được xem là “kẻ mạnh”?
Gợi ý trả lời:
– Một người được xem là “kẻ mạnh” khi người đó có đủ tự tin, bản lĩnh để khẳng định bản thân mình, biết điểm mạnh của mình để phát huy.
2. Trải nghiệm cùng văn bản
Câu hỏi 1: Sự kiện nào trong truyện làm em bất ngờ?
Gợi ý trả lời:
– Sự kiện bất ngờ trong truyện: đó là câu trả lời của người bạn giả chết nói với người bạn trèo lên cây, bỏ mặc mình.
Câu hỏi 2: Lời lẽ của sói trong truyện có thuyết phục không? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
Lời lẽ của chó sói đưa ra trong truyện không có tính thuyết phục bởi mỗi lần chó soi kể ra tội của chiên con, thì đều được chiên con đối đáp lại hợp lý.
Câu hỏi 3: Trong đoạn kết, chó sói cố tình vặn vẹo, hạch sách chiên con nhằm mục đích gì?
Gợi ý trả lời:
– Mục đích: ăn thịt chiên con.
3. Suy ngẫm và phản hồi
Câu hỏi 1: Liệt kê một số từ ngữ chỉ không gian và thời gian trong văn bản Hai người bạn đồng hành và con gấu, Chó sói và chiên con theo mẫu dưới đây (làm vào vở). Nhận xét về không gian được miêu tả trong hai văn bản.
Gợi ý trả lời:
| Tên văn bản | Từ ngữ chỉ không gian | Từ ngữ chỉ thời gian |
| Hai người bạn đồng hành và con gấu | Con đường, khu rừng,… | Tình cờ, bấy giờ |
| Chó sói và chiên con | Con suối, nguồn nước sinh hoạt chung,… | Năm ngoái, hiện |
Câu hỏi 2: Xác định tình huống trong truyện Hai người bạn đồng hành và con gấu, Chó sói và chiên con. Tình huống ấy có tác dụng thế nào trong việc thể hiện đặc điểm nhân vật?
Gợi ý trả lời:
Tình huống truyện
* Hai người bạn đồng hành và con gấu
– Hai người bạn đi trong rừng thì một chú gấu nhảy ra vồ. Người bạn đi trước đã bỏ mặc người còn lại để chạy thoát thân.
=> Thể hiện bản chất vì mạng sống mà bỏ mặc bạn bè.
=> Làm cho bài học từ câu chuyện trở nên sáng rõ, thấm thía.
* Chó sói và chiên con
– Chiên con đang uống nước bên bờ suối thì gặp một con sói đói đang lảng vảng gần đó. Con sói đã vặn vẹo, hạch sách chiên con để có cớ ăn thịt.
=> Thể hiện bản chất tàn ác, hành xử bất công của nhân vật chó sói.
=> Làm cho bài học từ câu chuyện trở nên sáng rõ, thấm thía.
Câu hỏi 3: Tóm tắt truyện Hai người bạn đồng hành và con gấu.
Gợi ý trả lời:
HS có thể tóm tắt theo sơ đồ:
Câu hỏi 4: Trong văn bản ngụ ngôn cũng như trong các văn bản truyện, lời thoại của nhân vật thường góp phần thể hiện đặc điểm của nhân vật ấy. Hãy tóm tắt cuộc đối thoại giữa hai nhân vật trong Chó sói và chiên con và cho biết lời thoại đã góp phần thể hiện đặc điểm của mỗi nhân vật như thế nào?
Gợi ý trả lời:
| Diễn biến | Lời chó sói | Lời chiên con | Nhận xét |
| 1 | Sao dám làm đục nguồn nước uống của mình? | Chiên đang ở phía cuối dòng không thể làm đục nước phía cuối đầu dòng. | Đối đáp cho thấy lời kết tội của sói là vô lý, chiên con vô tội. |
| 2 | Sao dám nói xấu sói năm ngoái? | Năm ngoái chiên chưa ra đời. | Đối đáp cho thấy lời kết tội của sói là bịa đặt. |
| 3 | Anh của chiên đã nói xấu sói. | Chiên không có anh. | Đối đáp cho thấy lời kết tội của sói là vu khống. |
| 4 | Kẻ nào thuộc giống nhà chiên, giống chó, giống người,… đã xấu sói. | (lập tức bị sói lôi vào rừng ăn thịt, “chẳng cầu đôi co”.) | Lời kết tội vu vơ cuối cùng đã phơi bày dã tâm, bản chất của sói. |
Qua đó chúng ta thấy được đặc điểm mỗi nhân vật:
* Chó sói: là hiện thân cho “kẻ mạnh”, kẻ bạo tàn, để thoả mãn nhu cầu (cơn đói) của mình, hắn sẵn sàng bịa đặt, vu khống, bắt nạt, giết hại kẻ yếu.
=> Trong trường hợp này, chân lý thuộc về kẻ mạnh => “kẻ mạnh cái lẽ vốn già” thực ra để nói sẽ không có lẽ phải, đạo lí nào cả.
* Chiên con: là hiện thân cho sự vô tội, sự thật, lẽ phải nhưng là kẻ yếu, bị kẻ mạnh ức hiếp, vùi dập, hãm hại.
=> Sự đối lập giữa hai nhân vật khiến người nghe, người đọc bất bình, căm ghét cái xã hội mà ở đó kẻ mạnh hiện thân cho cái ác hoành hành.
Câu hỏi 5: Xác định đề tài và nêu bài học mà em rút ra từ mỗi truyện.
Gợi ý trả lời:
| Truyện | Đề tài | Bài học |
| Hai người bạn đồng hành và con gấu | Tình bạn, tình người | Trong cuộc sống, chúng ta “Không nên tin vào những kẻ bỏ mặc bạn bè trong cơn hoạn nạn”. |
| Chó sói và chiên con | Kẻ mạnh và chân lý | Hãy coi chừng và cảnh giác, “kẻ mạnh” thường chà đạp lên chân lí, đạo lý một cách tàn bạo, bất công |
Câu hỏi 6: Trong hai văn bản: Chó sói và chiên con, Chó sói và cừu non, em thích văn bản nào hơn? Vì sao? Viết một đoạn văn khoảng 4 đến 5 câu nêu cảm nhận của em về văn bản ấy.
Gợi ý trả lời:
Trong hai truyện Chó sói và chiên con, Chó sói và cừu non, em thấy hấp dẫn và thú vị hơn vẫn là câu chuyện Chó sói và chiên con. Câu chuyện được viết dưới dạng một bài thơ khiến người đọc khá dễ hiểu. Cuộc đối thoại ngắn gọn giữa chó sói và chiên con cũng khiến người đọc bị lôi cuốn và dễ dàng nhận ra bản chất của mỗi nhân vật. Sói hiện lên là một kẻ gian manh, độc ác, vô tích sự, thích bắt nạt kẻ yếu. Còn chiên con là một nhân vật vô cùng đáng thương nhưng lại có sự hồn nhiên, đáng yêu và những lí lẽ của riêng mình để đối đáp lại với sói.Cũng từ đó chúng ta ngẫm ra được bài học mà truyện ngụ ngôn này muốn gửi gắm: Đứng trước những kẻ xấu, mưu mô, thủ đoạn, ta nên biết cách sử dụng trí thông minh và tài trí của mình để đối phó lại. Với những kẻ không bao giờ chịu nghe lý lẽ, giải thích, chúng ta phải dùng những cách đặc biệt nếu không muốn gặp phải những nguy hiểm.
Xem thêm các bài soạn khác của Bài 2: Bài học cuộc sống
1. Soạn bài Những cái nhìn hạn hẹp.
2. Soạn bài Những tình huống hiểm nghèo.
3. Soạn bài Đọc kết nối chủ điểm: Biết người, biết ta.
4. Soạn bài Thực hành tiếng Việt: Dấu chấm lửng.
5. Soạn bài Đọc mở rộng theo thể loại: Chân, tay, tai, mắt, miệng.
6. Soạn bài Viết: Viết bài văn kể lại sự việc có thật liên quan đến nhân vật hoặc sự kiện lịch sử.
8. Ôn tập bài 2.
