Soạn văn 7 – Cốm Vòng (Vũ Bằng)

Hà thành – vùng đất ngàn năm văn hiến, nơi tinh hoa hội tụ, với 36 phố phường đượm nét cổ điển, nơi gắn liền với những món ăn mà thưởng thức một lần sẽ mãi không quên. Trong số những món ăn nổi tiếng Hà thành, người ta nhắc mãi tên một món ăn vặt nổi tiếng đơn giản nhưng cũng rất nhã nhặn, đó là cốm làng Vòng. Món ăn dân dã này không phải ngẫu nhiên mà đi vào trang văn của Thạch Lam với nét tinh tế, độc đáo. Và trong tùy bút Cốm Vòng của Vũ Bằng, chúng ta lại một lần nữa ngỡ ngàng, cuốn hút bởi hương vị đặc trưng của vùng đất miền Bắc này. TruongPhuong.com cùng bạn tìm hiểu tác phẩm mở đầu cho chủ đề bốn Quà tặng của thiên nhiên, chương trình Ngữ văn 7, Chân trời sáng tạo.

1. Chuẩn bị đọc

Câu hỏi 1: Em đã từng ăn cốm chưa? Hãy chia sẻ cảm nhận của em về mùi vị của cốm.

Gợi ý trả lời:

– HS chia sẻ hiểu biết của bản thân về cốm. Nếu chưa một lần được thưởng thức cốm, các em chia sẻ những hiểu biết của mình về món ăn này qua tìm hiểu thông tin ở các văn bản, trang mạng…

– Về mùi vị của cốm: có hương vị thơm ngọt, thanh mát, được bọc trong 2 lớp: lớp trong là lá ráy giúp giữ cốm luôn dẻo mềm và lớp ngoài là lá sen giúp tạo hương thơm thoang thoảng, buộc bên ngoài là sợi rơm vàng chứa đầy hình ảnh đồng quê.

Câu hỏi 2: Dựa vào nhan đề, em hãy dự đoán nội dung của văn bản.

Gợi ý trả lời:

– Bài tùy bút viết về cốm làng Vòng, món ăn đặc sản của Hà Nội.

2. Trải nghiệm cùng văn bản

Câu hỏi 1: Chú ý những từ tác giả dùng để miêu tả màu sắc, mùi vị của cốm và hồng.

Gợi ý trả lời:

Những từ tác giả dùng để miêu tả màu sắc, mùi vị của cốm và hồng: màu sắc tương phản, tôn lẫn nhau, giản dị, thanh khiết, chói lọi, vương giả.

Câu hỏi 2: Em hình dung thế nào về hình ảnh cô gái làng Vòng gánh cốm đi bán được tác giả miêu tả trong đoạn này?

Gợi ý trả lời:

– Có ai, một buổi sáng mùa thu, ngồi nhìn ra đường phố, thấy những cô gái làng Vòng gánh cốm đi bán mà không nghe thấy lòng rộn rã yêu đương?

Đó là những cô gái mộc mạc ưa nhìn “đầu trùm nón lá” vắt vẻo đi từ tinh mơ lên phố để bán cốm cho khách Hà Nội có tiếng là sành ăn.

– Hình ảnh cô gái làng Vòng gánh cốm đi bán được tác giả miêu tả trong đoạn này là một cô gái giản dị, mộc mạc, đầy ưa nhìn.

Câu hỏi 3: Để làm ra sản phẩm cốm, cần bao nhiêu công đoạn?

– Để làm ra sản phẩm cốm, cần 5 công đoạn:

+ Lúc mới gặt về cần được tuốt lấy thóc.

+ Rang thóc.

+ Xay, giã cốm.

+ Lấy mạ hòa với nước làm thành màu xanh lá cây rồi hồ cốm.

+ Trình bày cốm trên những mảnh lá chuối hoặc sen.

3. Suy ngẫm và phản hồi

Câu hỏi 1: Tìm những từ ngữ, hình ảnh thể hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả trong các đoạn văn sau:

Vì thế, ăn miếng cốm cho ra miếng cốm, người ta cũng cần phải tỏ ra một chút gì thanh lịch, cao quý; phải biết tiếc từng hạt rơi, hạt vãi, và nhất là phải ăn từng chút một, lấy ngón tay nhón lấy từng chút một, chứ không được phũ phàng.

Ta vừa nhai nhỏ nhẹ, vừa ngẫm nghĩ đến tinh chất thơm của cốm thoang thoảng mùi lúa đòng đòng, tinh chất ngọt của cốm phiêu phiêu như khí trời trong sạch và ta sẽ thấy rằng ăn một miếng cốm vào miệng là ta nuốt cả hương thơm của những cánh đồng quê của ông cha ta vào lòng. Dịu dàng biết chừng nào! Mà cảm khái nhường bao!

Đó là tình cảm, cảm xúc như thế nào?

Gợi ý trả lời:

– Từ ngữ, hình ảnh thể hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả là: (ăn miếng cốm) cho ra miếng cốm; thanh lịch, cao quý; tiếc từng hạt rơi, hạt vãi; ăn từng chút một; nhón từng chút một chứ không được phũ phàng; nhai nhỏ nhẹ; ngẫm nghĩ tính chất thơm, tính chất ngọt của cốm phiêu phiêu như khí trời trong sạch; ăn một miếng cốm vào miệng là nuốt hương thơm của cánh đồng quê của cha ông ta vào lòng, dịu dàng biết chừng nào mà cảm khái nhường bao.

=> Từ đó, ta thấy tình cảm, cảm xúc của tác giả là: tình cảm yêu quý, trân trọng, trìu mến, nâng niu từng hạt cốm.

Câu hỏi 2: Tìm một số chi tiết thể hiện sự hòa quyện giữa cảm xúc, suy nghĩ của tác giả với vẻ đẹp của thiên nhiên, tạo vật trong văn bản và nêu tác dụng của chúng.

Gợi ý trả lời:

– Màu sắc tương phản mà lại tôn lẫn nhau lên; đến cái vị của hai thức đó, tưởng là xung khắc mà ai ngờ lại cũng thắm đượm với nhau! Một thứ thì giản dị mà thanh khiết, một thứ thì chói lọi mà vương giả; nhưng đến lúc ăn vào thì vị ngọt lừ của hồng nâng mùi thơm của cốm lên, […] như trai gái xứng đôi, như trai gái vừa đôi… mà những mảnh lá chuối tước tơi để đệm hồng chính là những sợi tơ hồng quấn quýt,…

=> Phương thức biểu đạt chủ yếu là miêu tả và biểu cảm, hài hòa giữa việc thể hiện vẻ đẹp tự nhiên và cảm xúc chân thực của con người.

– Cảm xúc của tác giả về cảnh các cô gái làng Vòng gánh cốm đi bán:

Có ai, một buổi sáng mùa thu, ngồi nhìn ra đường phố, thấy những cô gái làng Vòng gánh cốm đi bán mà không nghe thấy lòng rộn rã yêu đương?

Đó là những cô gái mộc mạc ưa nhìn “đầu trùm nón lá” vắt vẻo đi từ tinh mơ lên phố để bán cốm cho khách Hà Nội có tiếng là sành ăn.

– Cảm xúc của tác giả khi miêu tả thành phẩm cốm:

Người ta lấy mạ giã ra, hoà với nước, làm thành một thứ phẩm xanh màu lá cây rồi hồ cốm cho thật đều tay: cốm đương mộc mạc, nổi hẳn màu lên và duyên dáng như cô gái dậy thì bỗng tự nhiên đẹp trội lên trong một buổi sáng mùa xuân tươi tốt.

=> Cảm xúc, suy nghĩ của tác giả bộc lộ trực tiếp, sinh động, như hoà quyện với hương vị thơm mát thanh khiết của tự nhiên, với nét đẹp mộc mạc mà nên thơ của đất trời, tạo cho người đọc ấn tượng khó quên.

Câu hỏi 3: Đọc văn bản, em cảm nhận được điều gì về tâm hồn của nhà văn Vũ Bằng?

Gợi ý trả lời:

Qua văn bản cho thấy, Vũ Bằng là một tâm hồn tinh tế, bay bổng, thiết tha, ông có một tình yêu thiên nhiên, quê hương, đất nước sâu sắc, sự trân trọng và nâng niu món ăn dân dã, bình dị của người dân Việt Nam.

Câu hỏi 4: Xác định chủ đề của văn bản. Dựa vào đâu em xác định như vậy?

Gợi ý trả lời:

– Chủ đề văn bản: Tình cảm yêu quý, trân trọng của tác giả đối với cốm và đối với văn hoá của dân tộc cũng như cách sống đẹp, giàu văn hoá của người Hà Nội.

– Dựa vào nhan đề tác phẩm, cách bày tỏ tình cảm của tác giả qua từng câu văn.

Câu hỏi 5: Em hãy chỉ ra một số đặc điểm của tùy bút được thể hiện qua văn bản.

Gợi ý trả lời:

Câu hỏi 6: “Ờ mà thật vậy, sao cứ phải là lá sen mới gói được cốm? Mà sao cứ phải là rơm tươi của cây lúa mới đem buộc được gói cốm”. Hãy viết từ 3 đến 5 câu trình bày cách lý giải của em về câu hỏi trên.

Gợi ý trả lời:

Cốm là thức quà của lúa non, là hạt ngọc mát lành dịu ngọt mà đất trời ban tặng, rất tinh khiết và thơm ngon. Dùng lá sen gói cốm, càng tôn lên được giá trị của nó, càng làm cho hương cốm thêm ngát hương. Cốm đặt trong lá sen, ta cảm nhận được sự bình dị, chất phác nhưng vô cùng thanh cao, nhẹ nhàng. Dùng lá rơm tươi của cây lúa mới đem buộc gói cốm, như gói trọn cả hương đồng gió nội, rơm mới thơm lừng ngào ngạt, càng khiến cho cốm thêm hấp dẫn, quyến rũ. Rơm mới tỏa ngát hương, thân dày chắc nịch buộc cốm chặt hơn. Vừa bình dị, vừa dân dã, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.