Lớp 6
Một trong những cách ghi nhớ nhanh nhất nội dung của một tác phẩm người ta thường tóm tắt văn bản. Tóm tắt văn bản theo những yêu cầu khác nhau về độ dài nhưng vẫn đảm bảo trung thành với nội dung văn bản gốc là bài học rèn luyện kĩ năng viết trong chủ đề Bầu trời tuổi thơ. TruongPhuong.com sẽ hướng dẫn các bạn tìm hiểu nhé!
1. Yêu cầu đối với văn bản tóm tắt
– Phản ánh đúng nội dung của văn bản gốc.
– Trình bày được những ý chính, những nội dung quan trọng của văn bản gốc.
– Sử dụng các từ ngữ quan trọng của văn bản gốc.
– Đáp ứng được những yêu cầu khác nhau về độ dài của văn bản tóm tắt.
2. Phân tích bài tóm tắt tham khảo (SGK/27-28)
– Nội dung, chủ đề của văn bản tóm tắt:
+ Nội dung kể về câu chuyện kén rể của vua Hùng và cuộc giao tranh giữa hai vị thần Sơn Tinh, Thủy Tinh để tranh giành công chúa Mị Nương.
+ Chủ đề: Giải thích hiện tượng thiên nhiên (thiên tai lũ lụt hằng năm).
– Nội dung chính của văn bản được tóm tắt:
+ Vua Hùng kén rể.
+ Sơn Tinh, Thủy Tinh đến cầu hôn.
+ Vua Hùng ra điều kiện kén rể.
+ Sơn Tinh mang đầy đủ lễ vật đến trước và rước Mị Nương về núi.
+ Thủy Tinh đến sau không cưới được vợ, nổi giận mang quân đi đánh Sơn Tinh.
+ Hai bên giao chiến hằng tháng trời, cuối cùng Thủy Tinh thua đành rút lui.
+ Hằng năm, Thủy Tinh lại dâng nước lên đánh Sơn Tinh, gây ra lũ lụt.
– Phân tích hai văn bản mẫu:
| Văn bản 1 | Văn bản 2 | |
| Về nội dung, chủ đề | Phản ánh trung thành nội dung của VB gốc, người tóm tắt không đưa vào những thông tin vôn không có trong VB gốc hay những đánh giá, nhận xét chủ quan về các sự việc trong cầu chuyện. | Phản ánh trung thành nội dung của VB gốc, người tóm tắt không đưa vào những thông tin vôn không có trong VB gốc hay những đánh giá, nhận xét chủ quan về các sự việc trong cầu chuyện. |
| Về các ý chính, các từ ngữ quan trọng | Trình bày được những ý chính, những điểm quan trọng của VB gốc.
Một số từ ngữ quan trọng trong VB gốc được thể hiện trong VB tóm tắt như.– Hùng Vương thứ mười tám, Mị Nương Sơn Tinh – chùa miến non cao. Thuỷ Tinh – chúa miền nước thẳm, cầu hôn, lễ vật, nổi giận, thua,… |
Trình bày được những ý chính, những điểm quan trọng của VB gốc.
Một số từ ngữ quan trọng trong VB gốc được thể hiện trong VB tóm tắt như.– Hùng Vương thứ mười tám, Mị Nương Sơn Tinh – chùa miến non cao. Thuỷ Tinh – chúa miền nước thẳm, cầu hôn, lễ vật, nổi giận, thua,… |
| Về độ dài văn bản | – Văn bản ngắn gọn (4 câu), nêu những ý chính của văn bản. | – Văn bản có độ dài hơn văn bản 1 (12 câu), nội dung tóm tắt chi tiết hơn, có các sự việc mở rộng với các chi tiết tiêu biểu (tài năng của hai vị thần, sính lễ, cuộc giao tranh) |
3. Thực hành viết theo các bước
HS nắm vững các bước thực hành viết văn bản tóm tắt ở SGK / 28-29, sau đó tiến hành viết văn bản tóm tắt.
Ví dụ minh họa: Tóm tắt văn bản Bầy chim chìa vôi
Bước 1: Đọc kĩ văn bản
Bước 2: Xác định nội dung chính cần tóm tắt
– Xác định nội dung cốt lõi của toàn văn bản: chuyện hai anh em Mên và Mon đi đò ra bãi cát giữa sông để cứu tổ chim sắp bị ngập nước và xúc động khi chứng kiến cảnh đàn chim bé bỏng “bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên”.
– Xác định các ý chính của từng phần:
| Phần 1 | Phần 2 | Phần 3 |
| Khoảng hai giờ sáng, trời mưa to, hai anh em Mên và Mon không ngủ được. vì “sợ những con chim chìa vôi ở bãi sông bị chết đuối” | Hai anh em Mên và Mon vẫn lo rằng tổ chim chìa vôi sẽ bị ngập chìm trong dòng nước lớn. Hai anh em nghĩ cách mang tổ chim vào bờ. | Mên và Mon đi đò ra giữa sông và xúc động khi chứng kiến cảnh chim bố, chim mẹ dẫn bầy chim non bay lên, bứt khỏi dòng nước khổng lồ. |
– Xác định các từ ngữ quan trọng: hai anh em Mên và Mon, bẫy chim chìa vôi, con đò, bãi cát giữa sông,…
Bước 3: Xác định yêu cầu về độ dài của văn bản tóm tắt
– HS dựa vào yêu cầu của đề bài để xác định độ dài văn bản.
– Lưu ý: Căn cứ vào yêu cầu về độ dài của VB để lựa chọn ý lớn, ý nhỏ cho VB tóm tắt. Khi tóm tắt VB tự sự, để có VB tóm tắt ngắn gọn, cần chú ý lựa chọn các sự việc chính; còn để VB tóm tắt có dung lượng lớn hơn, cần mở rộng các sự việc bằng những chi tiết tiêu biểu trong VB gốc.
4. Một số văn bản tóm tắt tham khảo
Văn bản 1
Khoảng hai giờ sáng, trời mưa to, hai anh em Mên và Mon không ngủ được vì “sợ những con chim chìa vôi ở bãi sông bị chết đuối”. Hai anh em Mên và Mon vẫn lo rằng tổ chim chìa vôi sẽ bị ngập chìm trong dòng nước lớn. Hai anh em nghĩ cách mang tổ chim vào bờ. Mên và Mon đi đò ra giữa sông và xúc động khi chứng kiến cảnh chim bố, chim mẹ dẫn bầy chim non bay lên, bứt khỏi dòng nước khổng lồ.
Văn bản 2
Khoảng hai giờ sáng, trời mưa to, hai anh em Mên và Mon không ngủ được vì “sợ những con chim chìa vôi ở bãi sông bị chết đuối”. Hai anh em thì thầm nói chuyện về cơn mưa, bãi cát dưới sông sẽ ngập và bầy chim chìa vôi đang làm tổ dưới đó. Hai anh em Mên và Mon vẫn lo rằng tổ chim chìa vôi sẽ bị ngập chìm trong dòng nước lớn. Hai anh em nghĩ cách mang tổ chim vào bờ và quyết định lấy đồ của ông Hảo để đi cứu bầy chim. Mên và Mon đi đò ra giữa sông và xúc động khi chứng kiến cảnh chim bố, chim mẹ dẫn bầy chim non bay lên, bứt khỏi dòng nước khổng lồ. Cho đến khi bầy chim non đã thực hiện xong chuyến bay quan trọng, hai anh em vẫn đứng không nhúc nhích, nhận ra chúng đã khóc từ lúc nào và ngượng nghịu nhìn nhau cười rồi rướn người chạy thật nhanh về ngôi nhà của mình.
Xem thêm các bài soạn khác của Bài 1: Bầu trời tuổi thơ
1. Soạn bài Bầy chim chìa vôi (Nguyễn Quang Thiều).
2. Soạn bài Đi lấy mật (Trích Đất rừng phương Nam – Đoàn Giỏi).
3. Soạn bài Ngàn sao làm việc (Võ Quảng).
4. Soạn bài thực hành đọc: Ngôi nhà trên cây (trích Tốt-tô-chan bên cửa sổ, Cư-rô-ya-na-gi Tê-sư-cô).
6. Soạn bài Viết: Tóm tắt văn bản theo những yêu cầu khác nhau về độ dài.
7. Soạn bài Nói và nghe: Trao đổi về một vấn đề mà em quan tâm.
